Współczesny styl życia – bogaty w przetworzoną żywność, siedzący tryb pracy i brak ruchu – sprawia, że coraz więcej osób zmaga się z nadmierną masą ciała. Nadwaga i otyłość to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny. WHO uznaje otyłość za przewlekłą chorobę, która zwiększa ryzyko wielu poważnych schorzeń: od cukrzycy typu 2 po choroby serca i nowotwory. Aby odpowiednio zareagować i podjąć skuteczne działania, kluczowe jest wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych. Jakie z nich są najważniejsze?
Morfologia krwi – podstawowy punkt wyjścia
Choć to jedno z najprostszych i najbardziej rutynowych badań, morfologia potrafi dostarczyć wielu cennych informacji. W kontekście nadwagi i otyłości może ujawnić:
- stany zapalne w organizmie (np. podwyższone leukocyty),
- anemię, często związaną z nieprawidłowym odżywianiem,
- problemy z odpornością.
Morfologia to często pierwszy sygnał, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego.
Lipidogram – kontrola tłuszczów we krwi
Osoby z nadmierną masą ciała są szczególnie narażone na zaburzenia gospodarki lipidowej. Lipidogram obejmuje oznaczenie:
- cholesterolu całkowitego,
- LDL („złego” cholesterolu),
- HDL („dobrego” cholesterolu),
- trójglicerydów.
Nieprawidłowy lipidogram zwiększa ryzyko miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu. To jedno z najważniejszych badań, które powinno być regularnie powtarzane przez osoby z nadwagą lub otyłością.
Glukoza i insulina – sprawdzenie metabolizmu cukru
Nadmiar tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicach brzucha, silnie koreluje z insulinoopornością i cukrzycą typu 2. Dlatego warto zbadać:
- poziom glukozy na czczo,
- poziom insuliny,
- ewentualnie wykonać test obciążenia glukozą (OGTT).
Na podstawie tych wyników lekarz może ocenić ryzyko cukrzycy lub zdiagnozować już istniejące zaburzenia metabolizmu węglowodanów. Wczesne wykrycie insulinooporności daje szansę na odwrócenie procesu poprzez dietę, ruch i zmianę stylu życia.
Funkcja wątroby – próby wątrobowe (ALT, AST, GGTP)
Otyłość często wiąże się z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby (NAFLD), które może prowadzić do zapalenia, zwłóknienia, a nawet marskości. Badania enzymów wątrobowych (czyli próby wątrobowe) pozwalają ocenić, czy wątroba funkcjonuje prawidłowo. Wzrost poziomu ALT czy GGTP może wskazywać na początek poważnych zmian w obrębie tego narządu.
TSH i hormony tarczycy – bo metabolizm to nie tylko dieta
Zaburzenia hormonalne, zwłaszcza niedoczynność tarczycy, mogą przyczyniać się do przybierania na wadze. Badanie poziomu TSH (hormonu tyreotropowego) oraz wolnych hormonów tarczycy (fT3, fT4) pozwala ocenić funkcję tego gruczołu. Nieleczona niedoczynność może znacznie utrudnić redukcję masy ciała mimo stosowania diety i aktywności fizycznej.
Pomiar ciśnienia tętniczego i EKG
Osoby z nadwagą są w grupie podwyższonego ryzyka nadciśnienia tętniczego oraz chorób serca. Regularne pomiary ciśnienia, a także wykonanie EKG, pozwalają na wczesne wykrycie zaburzeń pracy serca. Nadciśnienie często przebiega bezobjawowo, a jego konsekwencje mogą być bardzo poważne, dlatego nie warto go lekceważyć.
Pomiar obwodu talii i analiza składu ciała
Choć nie są to badania laboratoryjne, dostarczają istotnych informacji o typie otyłości. Obwód talii pozwala ocenić, czy mamy do czynienia z otyłością brzuszną, która jest szczególnie groźna. Z kolei analiza składu ciała (np. metodą bioimpedancji) pozwala ocenić procent tkanki tłuszczowej, masy mięśniowej i nawodnienia organizmu. Dzięki temu można lepiej zaplanować program odchudzania i monitorować postępy.
CRP – marker stanu zapalnego
Wysokie BMI często wiąże się z przewlekłym, niskim stanem zapalnym w organizmie, który może sprzyjać rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów. Badanie poziomu białka C-reaktywnego (CRP) pozwala określić intensywność stanu zapalnego i monitorować skuteczność leczenia.
Badania moczu i ewentualnie nerek
Otyłość może negatywnie wpływać na funkcjonowanie nerek, zwłaszcza jeśli towarzyszy jej cukrzyca lub nadciśnienie. Badanie ogólne moczu oraz badanie kreatyniny i eGFR pozwala na ocenę pracy nerek i wczesne wykrycie problemów.
Dlaczego badania są tak ważne?
Wielu ludzi z nadwagą czuje się dobrze i nie odczuwa żadnych dolegliwości. To jednak złudne poczucie bezpieczeństwa. Wiele chorób rozwija się po cichu, przez lata, nie dając wyraźnych objawów. Regularne badania pozwalają na wczesne wykrycie nieprawidłowości, zanim dojdzie do poważnych powikłań.
Nadwaga i otyłość to złożone problemy zdrowotne, które wymagają kompleksowego podejścia. Samo obliczenie BMI nie wystarczy – konieczne jest wykonanie badań, które pozwolą ocenić funkcjonowanie organizmu i potencjalne zagrożenia. Dzięki temu można wdrożyć skuteczne działania – zarówno profilaktyczne, jak i lecznicze – dostosowane do indywidualnych potrzeb. Nie warto czekać na wyraźne objawy. Wczesna diagnostyka to szansa na zdrowie, lepsze samopoczucie i dłuższe życie.
