W ciele człowieka są dwie nerki, których głównym zadaniem jest oczyszczanie organizmu ze szkodliwych substancji i zbytecznych produktów przemiany materii. To w nerkach produkowany jest mocz, z którym wspomniane składniki są usuwane. Nerki narażone są na liczne patologie, a do oceny ich czynności wykorzystuje się zwłaszcza badania laboratoryjne i obrazowe.
Kreatynina
Kreatynina to organiczny związek chemiczny, który poza mocznikiem należy do głównych związków azotowych. Wydalany jest z organizmu razem z moczem. Pomiaru kreatyniny dokonać można z moczu lub z krwi. To drugie badanie jest częściej przeprowadzane. Poziom tego parametru wzrasta w niewydolności nerek. Kreatynina w surowicy jest badaniem wymaganym w związku z wykonywaniem badań obrazowych z wykorzystaniem środków cieniujących, które usuwane są później z organizmu razem z moczem.
Mocznik
Mocznik to końcowy produkt przemiany białek i innych związków azotowych. Jest wydalany z organizmu z moczem i w niewielkich ilościach z potem. Wytwarzany jest głównie w wątrobie. Zbudowany jest z amoniaku oraz dwutlenku węgla. Wysoki jego poziom może wskazywać na niewydolność nerek. Oceny stężenia mocznika dokonuje się we krwi. Zaleca się, aby krew pobierana była w godzinach porannych, na czczo, po kilkudniowej abstynencji alkoholowej.
GFR
GFR to wskaźnik filtracji kłębuszkowej, czyli filtracji krwi, przepływającej przez komórki nerek. Określa on poziom przesączenia kłębuszkowego, podczas którego dochodzi do powstania moczu. Do obliczenia GFR konieczne jest wcześniejsze określenie stężenia kreatyniny lub cystatyny C. Parametr ten wymaga skorzystania ze specjalnych wzorów. Prawidłowy wynik GFR wynosi co najmniej 90 ml/min/1,73 m2. Wielkość GFR to podstawowy wskaźnik oceny zaawansowania przewlekłej choroby nerek.
Badanie ogólne moczu
Badanie ogólne moczu to jedno z najbardziej podstawowych badań. Pozwala na ocenę nie tylko samych nerek, ale i całego układu moczowego oraz zdiagnozowanie szeregu schorzeń. Badanie moczu wykonuje się z próbki moczu pobranego po nocy, ze środkowego strumienia, po uprzednim umyciu okolic cewki moczowej. Materiał powinien zostać dostarczony do laboratorium maksymalnie do 4 godzin od pobrania. Ważne, aby kobiety nie wykonywały badania moczu parę dni przed krwawieniem miesiączkowym i kilka dni po nim. W badaniu dokonuje się analizy chemicznej i fizycznej oraz osadu pod kątem występowania czynników patologicznych, nabłonków czy elementów morfotycznych krwi.
Badania obrazowe
Najczęściej wykonywanym badaniem obrazowym w podejrzeniu chorób nerek jest ultrasonografia. Wykonuje się ją w pozycji leżącej na plecach, na prawym i lewym boku. Aby dokonać właściwej obserwacji, osoba przeprowadzająca badanie może polecić zmienić ułożenie ciała. Wśród wskazań do przeprowadzenia USG wymienia się m.in.: nieprawidłowe wyniki badania ogólnego moczu, ból kolkowy promieniujący do pachwiny, bóle okolicy lędźwiowej, nadciśnienie tętnicze, krwiomocz. Na badanie należy zgłosić się na czczo. Niekiedy lekarz zaleca oczyszczenie jelit, aby lepiej uwidocznić analizowaną okolicę.
Biopsja
Ostatecznym badaniem wykorzystywanym do oceny nerek jest biopsja, wykonywana w przypadku negatywnych wyników wcześniej przeprowadzonych testów. Polega ona na pobraniu fragmentu nerki i wykonaniu jej oceny mikroskopowej. Z uwagi na inwazyjność badania i powikłań z nim związanych przeprowadza się je tylko w szczególnych sytuacjach, w tym m.in. przy podejrzeniu zespołu nerczycowego, ostrego uszkodzenia nerek, zaburzeń funkcji nerki przeszczepionej. Biopsji nie wykonuje się u pacjentów z jedną nerką, ze schyłkową niewydolnością nerek, u zmagających się z wielotorbielowatością.
